Huiselijk geweld: Emotioneel misbruik, emotionele mishandeling nog steeds onzichtbaar

Eén op de 3 personen in Nederland van 16 jaar of ouder is in de afgelopen 12 maanden slachtoffer geweest van verbale agressie in de huiselijke kring. Bijna 4,5 miljoen mensen. En 20% van de jongeren tussen de 16 en 24 geeft aan slachtoffer te zijn van huiselijk geweld, blijkt uit een recent onderzoek van het CBS. Hiervan is 12% structureel. Wow!

Onderzoek suggereert dat emotioneel misbruik (ook wel psychische mishandeling) vaker voorkomt binnenshuis dan fysiek geweld en daar meestal aan vooraf gaat. Psychische klachten en onvrede in de partnerrelatie zijn risicofactoren waardoor frustraties kunnen oplopen. Het is evident dat de urgentie hoog is hier meer zicht op te krijgen en als maatschappij meer aandacht aan te besteden.

Ruim zes op de tien personen geven aan gevolgen te hebben ondervonden van dwingende controle (gedrag met een controlerend, dreigend, bepalend, intimiderend, kleinerend karakter), aldus onderzoek van het CBS. Psychische problemen worden het vaakst genoemd (door ongeveer 40 procent). Acht op de tien slachtoffers hebben met iemand gesproken over hun ervaringen. Het vaakst gebeurt dit met een vriend of vriendin (ruim 40 procent), gevolgd door de partner of andere gezins-/familieleden, en hulpverleners zoals (huis-)artsen of maatschappelijk werkers (allen circa 35 procent).

L’histoire se répète (de geschiedenis herhaald zich). Helaas, want er is een verband tussen de negatieve ervaringen in de huiselijke sfeer, en de manier hoe men zich later zelf verhoudt tot zichzelf en de directe omgeving. Reden te over om ons bewust te zijn van de signalen om ons heen, en met name die van het emotionele misbruik/verwaarlozing, want die zijn zo ongrijpbaar.

Emotioneel misbruik, wat is het?

Emotioneel misbruik is vaak erg subtiel en onopvallend. Een slachtoffer heeft geen sporen op het lichaam en er valt geen directe daad te benoemen. Veruit het meest komt het voor tussen romantische partners of opvoeders, maar dit kunnen ook anderen uit de omgeving zijn.

Emotioneel misbruik is een methode om iemand te beheersen. Emoties worden als middel gebruikt om iemand zich te laten schamen, te manipuleren of ongemakkelijk te laten voelen.

Het kan ook een manier zijn om een ander in diskrediet te brengen, te isoleren en monddood te maken. De persoon die emotioneel wordt misbruikt, voelt zich vaak vast zitten, geïsoleerd en onwaardig, wat de cyclus van emotionele mishandeling in stand houdt.

Deze woorden en daden om angst op te wekken, beheersen of isoleren kenmerken zich tevens door de volharding van dit gedrag.

Vaak weten degene die emotioneel misbruikt worden niet zeker waar ze terecht kunnen voor contact of ondersteuning en laten ze het er bij zitten. Twijfel, onzekerheid, angst en schuldgevoelens gaan hier vaak mee gepaard.

De reden waarom iemand dit doet kan uiteenlopen. Enkele motieven kunnen zijn, onzekerheid en frustratie over incompetentie, controleren uit angst dat de wereld om hem heen verloren gaat of angst zichzelf te laten zien (narcisme).

Emotionele mishandeling kan in verschillende vormen voorkomen. Een aantal belangrijke meer voorkomende manieren van beïnvloeden:

Wat zijn signalen van emotioneel misbruik?

Gaslighting (referentie uit de film Gaslight)
In dit type emotionele mishandeling is het de bedoeling iemands twijfel aan zichzelf en verwarring te vergroten. Hierdoor zoekt de persoon constant de schuld bij zichzelf en krijgt moeite zelfsturende beslissingen te nemen.
Projectie
Dit soort emotionele mishandeling uit zich doordat een persoon de verantwoordelijkheid en de schuld stelselmatig afschuift op iemand anders.
Stonewalling isolatie
Er wordt gecontroleerd en verteld wie er gezien kan worden en hoeveel tijd gespendeerd mag worden met deze personen. Het kan ook een constante monitoring van sociale media, App-berichten of telefoontjes. Jaloezietactieken kunnen worden gebruikt om vrienden en familie op afstand te houden.
Stonewalling
Stonewalling is een non-verbale vorm van emotionele mishandeling. Weigeren of niet direct reageren op vragen, geen oogcontact maken, gevoelens negeren of weglopen van een discussie.
Emoties achterhouden
Emoties achterhouden het weergeven van woede door geen enkele emotie te tonen. Dit verhoogt de angst bij de persoon die het misbruik ervaart, omdat het de angst voedt het niet waard te zijn om bemind te worden. Gevoelens van isolatie en angst voor verlating komen dan op.
Liefdesbombardementen
Deze schijnbaar vlijende methode kenmerkt zich door de vele complimenten en geschenken, die vervolgens ingezet zijn als instrument om de persoon te kunnen manipuleren. Liefdesbombardementen komen vaak na een intense woede van irrationeel gedrag, bijvoorbeeld van een partner.

Er zijn nog veel meer manieren van emotioneel misbruik of emotionele verwaarlozing. In dit artikel vind je een uitgebreide lijst met symptomen van manipulatieve manieren die er dieper op in gaat.

Lijst met Symptomen van emotioneel misbruik

Wat te doen als je dit herkent?

Het maakt niet uit wie het is, je verdient dit niet en het is niet jouw schuld. Lees wat je kan doen en neem de symptomen door zodat je het kan herkennen. Als je mentaal en emotioneel wordt mishandeld, vertrouw dan op je instinct. Herinner je dat misbruik een keuze is. Het is niet jouw schuld dat iemand anders kiest om je pijn te doen.

Als fysiek direct geweld dreigt, bel dan nu 112 of lokale hulpdiensten.

Als je niet in direct gevaar bent en je wilt praten of ergens heen gaan, bel dan naar Veilig Thuis 0800-2000. Deze 24/7 hotline kan je in contact brengen met dienstverleners en opvangcentra door heel Nederland. Of ga online naar Veilig Thuis

Afhankelijk van de specifieke kenmerken van je situatie is dit wat je kunt doen:

Bouw een ondersteunend netwerk vrienden en familie. Een therapeut, psycholoog of hulpverlener kan je ook verder helpen met het zoeken naar een netwerk of een goede relatie helpen opbouwen.
Probeer duidelijke grenzen te stellen om uzelf te beschermen en laat uw partner weten welk soort gedrag u wel en niet tolereert. Zeg bijvoorbeeld dat je schelden niet langer tolereert, en als het toch gebeurt, verlaat u de kamer. Stel ook duidelijke grenzen voor jezelf hoever je bepaald gedrag laat gaan, tot welk punt mag het gaan? Het is essentieel om je vol te houden en consistent te zijn met je grenzen.
Probeer gespannen discussies of discussies te vermijden. Als het veilig is, probeer dan te vertrekken. Als je dat doet, overweeg dan om alle communicatie met de persoon stop te zetten. Dit omvat sociale media, het delen van locaties en bellen. Als je hulp nodig hebt om te vertrekken, maak dan een duidelijk veiligheidsplan en gebruik je ondersteuningsnetwerk en middelen.
Creëer fysieke afstand. Verlaat de relatie of omstandigheid, al is het maar voor een tijd om tot rust te komen. Maar als het nodig is ontdoe je je van alle banden. Het is zinvol om daarna met een therapeut of psycholoog je ervaringen te bespreken en te verwerken die je vervolgens een gezonde manier kan laten zien om vooruit te komen.

Geef jezelf de tijd om te genezen. Neem contact op met ondersteunende vrienden en familieleden. Als je op school zit, praat dan met een leraar of een studieadviseur. Als je denkt dat het zal helpen, neem dan contact op met een therapeut die u kan helpen bij uw herstel. Neem contact op